«قلی ها» که سازنده و بهره بردار راه آهن سراسری ایران بودند

[ad_1]

تاسیس راه آهن سراسری ما مرهون دو برادر صنعتگر و سیاستمدار در اوایل دوران پهلوی است. مهدی و مرتضی هدایت با پسوند «قلی» اطلاق می شدند. مرتضی قلی ایده خود را در کتاب راه نجات در زمان محمدعلی شاه قاجار طرح ریزی کرد و 20 سال بعد در اوایل دوره پهلوی، برادرش مهدی قلی ایده خود را از کتاب او گرفت و آن را به صورت لایحه درآورد و تصویب کرد. توسط دولت و مجلس و اجرا شد.

به گزارش ایسنا، امروز چهارم اسفندماه مصادف با 95مین سالگرد تصویب لایحه ساخت راه آهن کشور در سال 1305 است.

در

رضا قلی خان هدایت مازندرانی

لایحه احداث راه آهن سراسری در ایران برای دومین بار توسط مهدی قلی هدایت مخبرالسلطنه وزیر فواید عامه پهلوی اول و نوه رضاقلی خان هدایت مازندرانی فتحعلی شاه، محمد، به مجلس شورای ملی تقدیم شد. شاه و ناصرالدین شاه.

در

مرتضی قلی خان هدایت

اما ایده و طراح اصلی این خط مرتضی قلیخان هدایت معروف به صنیع الدوله بود. در سال 1286 او ایده خود را در کتابی به نام راه نجات نوشت و خط راه آهن را بر روی نقشه جغرافیایی هنری کیپرت ترسیم کرد که در سال 1883 در برلین منتشر شد. او سال ها در آلمان در رشته صنعت تحصیل کرده بود.

در

مهدی قلی خان هدایت

ایده این صنعتگر 20 سال بعد در پاییز 1306 توسط برادرش اجرا شد. مهدی قلی هدایت ملقب به مخبرالسلطنه که وزیر فواید عامه و بازرگانی کابینه ششم میرزا حسن مصطفی الممالک بود، رهبری برادرش را بر عهده داشت. پس از مذاکرات طاقت فرسا و جلب نظر، طی لایحه ای به مجلس شورای ملی ششم ارائه شود. از میان اکثریت نمایندگان، سرانجام توانست در ۲۵ مهرماه ۶۷ در برنامه ای باشکوه با حضور مقامات عالی کشور، رای مثبت نمایندگان را به دست آورد و پروژه نصب برادرش را آغاز کند.

در

مهدی قلی هدایت به همراه جعفرقلی خان بختیاری و محمدعلی فرزین در مجلس شورای ملی

حرف مهدی قلی به راحتی قابل قبول نبود. وی لایحه احداث راه آهن سراسری را یک بار در هفته آخر پنجمین دوره مجلس شورای ملی در بهمن 1304 و بار دیگر در روز اول اسفند 1305 در دوره ششم مجلس شورای ملی به تصویب رساند که در اولین بار رد شد. بار دوم با وجود مخالفت جدی مجلس پس از سه روز مذاکره و بحث در 5 اسفند 1390 آن را تصویب کرد.

مهدی قلی در کتاب خاطرات و خطرات خود درباره طرح راه‌آهن محمره به بندر گز و مخالفت دکتر مصدق می‌نویسد: الغریب مصدق السلطنه با ایجاد کارخانه‌های قند در سال 1388 مخالفت کرد. جای آن راه آهن هیچ منفعت مادی مستقیمی ندارد. گفتم راه آهن به معنای منافع مستقیم مادی نیست. مزایای غیر مستقیم راه آهن بسیار است. دستور هیچ منفعت مادی ندارد، آنها برای منافع کشور ضروری هستند. به جای آن شکر ارائه خواهد شد و دلیل بر انکار ما کافی نخواهد بود».

در

دروازه گمرک تهران

اوج ساخت و ساز

ساعت 8 صبح روز یکشنبه 23 مهر 1306 به دعوت وزارت فواید عامه و تجارت، وزرا، رجال، نمایندگان مجلس شورای ملی، سفرا، فرماندهان ارتش و مدیران رسانه ها در مقابل دروازه گمرک تجمع کردند. . در محله حسین آباد تهران کلنگ نقره ای خود را به رضا شاه پهلوی تقدیم کند که با زمین برخورد کرده و ساخت ایستگاه مرکزی راه آهن را آغاز می کند.

منابع مالی احداث ایستگاه مرکزی راه‌آهن و شبکه راه‌آهن کشور، بر اساس مصوبه مجلس شورای ملی، از محل درآمدهای مالیاتی مربوط به شکر، شکر و چای بوده است.

قبل از اتمام ساخت راه آهن، دولت قانون انحصار شکر و چای و نمک را وضع کرد و در 8 خرداد 1304 به تصویب مجلس شورای ملی رسید. بر اساس این قانون به ازای هر 3 کیلوگرم شکر 2 ریال و به ازای هر 3 کیلوگرم چای 6 ریال جمع آوری شد و درآمد حاصل از آن صرف احداث راه آهن سراسری شد.

در

رضا شاه در مراسم راه‌آهن ملی ایران

در ابتدا ساخت راه‌آهن زیر نظر مهندسین مشاور آمریکایی و کارشناس آلمانی و زیر نظر دولت ایران انجام شد، اما در بهار 1307 ساختمان مرکزی راه‌آهن به سندیکایی واگذار شد. شرکت آمریکایی و سه شرکت آلمانی. عملیات از شمال و جنوب شروع شد و مسئولیت قسمت جنوبی به آمریکایی ها و مسئولیت قسمت شمالی به آلمان ها سپرده شد.

در سال 1913، یک اتحادیه اسکاندیناوی به نام Compsax عملیات ساخت و ساز را بر عهده گرفت و کار را به شرکت های مختلف اروپایی واگذار کرد. سرانجام دو قسمت شمالی و جنوبی راه آهن سراسری ایران در 13 شهریور 1317 در منطقه شازند اراک به هم متصل شد. این خط بندر شاهپور در غرب خلیج فارس را به بندر شاه در شرق استان مازندران متصل می کرد.

ساخت راه آهن سراسری در 26 مرداد 1317 به پایان رسید و دو خط شمالی و جنوبی کشور در ایستگاه سمیه به هم متصل شدند.

لرد کرزن، سیاستمدار بریتانیایی، نوشت: «همه اشراف ایران، چه شاه و چه دیگران، وجود راه‌آهن در کشور خود را کلید پیشرفت و توسعه می‌دانند و به‌ویژه صدراعظم به من گفت که ایران شما را نمی‌خواهد. چاره ای جز داشتن راه آهن برای رسیدن به پایه های کشورهای اروپایی ندارید.» «بله، نه.

خسرو معتضد مورخ کشورمان نیز گفت: راه آهن سراسری جنوب به شمال ایران در سال 1317 در ایستگاه فوزیه متصل شد. در تیرماه 1320 راه آهن سراسری از شرق به شهرستان شاهرود رسید، اما چون انتظار می رفت مشهد مقدس زائران زیادی داشته باشد، تصمیم گرفتند راه آهن را تا مشهد ادامه دهند. راه آهن از شمال غرب کشور تا مرکز شهر ادامه داشت، اما با شروع جنگ جهانی دوم به همین شکل باقی ماند و اشغال ایران تا سال 1325 اجازه ادامه کار را نداد و از این سال تا سال 1335 به دلیل ناسالم بودن. داخلی، ادامه کار برای احداث خط ملی وجود نداشت. بعدها با درآمد ناشی از افزایش قیمت نفت و افزایش مالیات، این خط به شهر تبریز و مراکز برخی استان ها رسید. خط ملی در زمان محمدرضا شاه توسعه یافت و تهران را به شهرهای سمنان، مشهد، قزوین، زنجان، اصفهان، یزد و کرمان متصل کرد.

در

مراسم احداث راه آهن تهران

خطوط قبلی

راه آهن کشور قبل از دوران رضاخان به شرح زیر بود:

23 سال پس از ساخت اولین راه آهن جهان بین دو شهر استاکتون-دارلینگتون انگلستان در سال 1203، این فناوری حمل و نقل وارد ایران شد.

به گفته خسرو معتضد، مورخ معاصر ایران، راه آهن در ایران در دوره قاجار و از اواخر سلطنت محمدشاه در سال 1226 تا آخرین سال سلطنت احمدشاه، آخرین پادشاه سلسله قاجار در 1299 به طول 230 کیلومتر در قسمت شمالی و جنوبی به صورت متناوب ساخته شد.

اولین راه آهن ایران در سال آخر سلطنت محمدشاه قاجار توسط فردی گرجی روس به نام خوشتاریا فردی به طول 14 کیلومتر در سال 1226 شمسی بین رشت – بندر پیربازار – بندر انزلی ساخته شد.

خط بعدی راه آهن تهران – حضرت عبدالعظیم در سال 1261 توسط یک شرکت بلژیکی به طول حدود 9 کیلومتر و با سرمایه گذاری یک روسی انجام شد و ناصرالدین شاه سوار این قطار شد و به سمت شهر ری حرکت کرد.

ساخت خط آهن بعدی توسط روس ها در سال 1291 یعنی یک سال قبل از جنگ جهانی اول آغاز شد و در طول جنگ چهار ساله به پایان رسید. این خط شهرهای جلفا و تبریز را به هم متصل می کرد. بسیج نیروهای روس را در استان های خراسان، گیلان، مازندران و آذربایجان که بر اساس عهدنامه 1285 1907 تحت کنترل روسیه بود، تسهیل کرد.

انگلیسی ها همچنین اولین راه آهن را برای تجارت نفت در استان خوزستان ساختند. با شروع جنگ جهانی اول، 67 کیلومتر راه آهن دیگر از کویته عراق تا منطقه دزدآباد استان سیستان و بلوچستان احداث کردند. بریتانیای کبیر علاوه بر این دو مسیر ریلی، بوشهر را از طریق راه آهن دیگری به برازجان متصل کرد. آخرین خط آهنی که انگلیسی ها در جنوب کشور ساختند، راه آهن میرجاوه – زاهدان در سال 1299 بود.

پروژه راه‌آهن ایران با 1394 کیلومتر مسیر ریلی در 26 مرداد 1317 به پایان رسید و دو خط شمالی و جنوبی در ایستگاه راه‌آهن فوزیه (سمیه) به هم متصل شدند و در روز سوم شهریور 1317 رسما افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفتند.

منبع:

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، بروشور «راه‌آهن در ایران» انتشارات شرکت دولتی راه‌آهن ایران.

انتهای پیام

[ad_2]
منبع

خواندن
برای اورژانس گرد و غبار پیش بیمارستانی خوزستان آماده باشید

مطلب پیشنهادی

چاپ پرچم ساحلی لرستان (4)

چاپ پرچم ساحلی بادبانی انواع پرچم ساحلی بادبانی     در هم اکنون حاضر، چاپ …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *